3. De tijdperken voor de Waterman: Stier, Ram en Vissen
Laten we eens kijken naar de invloed van de astrologische grote tijdperken van de afgelopen 6000 jaar, toen het Stiertijdperk begon 4000 v Chr.
Fresco Tauroctony van Mitreo di Marino (Mithras en de stier)
Het tijdperk van de Stier
De Stier als aarde-teken legt de nadruk op de natuur en het bewerken daarvan. Voor dit tijdperk bevonden veel gemeenschappen zich in een jagers- en verzamelstadium, en leefden in Nomadische stammen. In het tijdperk van de Stier gingen mensen zich vestigen. De Stier als vast teken zette de mens letterlijk vast op een plek. Daar verbouwden ze hun groenten en domesticeerden ze hun dieren, om van te leven.
De moedergodin speelde een belangrijke rol. Er waren vele Goden, maar de vruchtbaarheidsgodinnen waren het belangrijkste. Isis en Hathar zijn bekende vruchtbaarheids-godinnen die verantwoordelijk waren voor regen en vruchtbaarheid van de aarde. Venus is de heersende planeet van Stier en zien we hier in de vorm van Isis, wiens “ster” ook Venus was.
De Mithras Godsdienst, waarin Mithras de Stier verslaat, komt voort uit het tijdperk van de Stier en loopt door tot na het jaar nul, om vervolgens over te gaan in het Christendom. Veel van de rituelen uit de Romeinse tijd, zoals het eten van de “God”, zijn overgenomen door het Christendom: de Communie.
Het tijdperk van Ram
De mensheid leefde in, zoals Jung het noemt, een “participation mystique”; alles was nog met elkaar verbonden, in een symbiose van mens en natuur.
Jung beschrijft in “Antwoord op Job” dat ons Godsbeeld met de tijd verandert en dat zien we ook in de verschillende tijdperken gebeuren. Toen het tijdperk van de Ram zo ongeveer 2000 v Chr. zijn aanvang nam, zien we een verschuiving van een matriarchale samenleving naar een patriarchale [1]. We zien het ontstaan van hiërarchische Godsdiensten. Met name in het Jodendom zien we in het oude testament een monotheïstische God die geen concurrentie duldt. Er komen in het oude testament meerdere voorbeelden naar voren van zogenaamde afgoderij, waar vaak grote straffen op stonden. Het ging dan vaak om rituelen van moedergodinnen. De aanbidding van het Gouden Kalf, wanneer Moses met zijn 10 geboden de berg Sinaï afdaalt, is daar een voorbeeld van.
In ieder tijdperk is er nog steeds een hang naar de voorgaande cyclus, waardoor er polarisatie optreedt tussen het dan bestaande en vorige tijdperk. Vanuit het nieuwe tijdperk wordt het dan als “zonde” aangeduid, omdat het niet past bij de ontwikkeling van het dan gangbare bewustzijn.
Wat in het Ramtijdperk ontwikkeld moest worden, was een bewustzijn dat zich ging onderscheiden. De eigenschap van bewustwording is differentiëren; een onderscheid maken tussen wat van jou is en niet van jou is. De symbiose die de mens met de natuur had, moest doorbroken worden om zich te onttrekken aan de participation mystique. Waardoor de mens zijn denken meer ging ontwikkelen. Dit gaat nog steeds door tot de huidige tijd. De mens moet van een emotioneel min of meer dier-gebonden type, ontwikkelen tot een denkend wezen [2]. In Ram wordt daar een begin mee gemaakt.
Adam en Eva: bewustwording
We kunnen het oude testament zien als een onderdeel van het Ramtijdperk. Het verhaal van Adam en Eva kondigt dan ook de ontwikkeling van het bewustzijn aan.
Een equivalent van dit verhaal is Prometheus die het vuur van de Goden steelt en zo het denken doet ontwaken in de mens. Beide verhalen gaan over bewustwording, daarbij is het interessant te melden dat Ram een vuurteken is; vuur dat bij denken en bewustzijn hoort.
De paradijselijke tuin verwijst naar de symbiose tussen mens en cultuur van het Stier tijdperk. Het is de slang die ze opstookt om te eten van de boom des kennis, het denken dus.
Strijd
Dat er sprake is van een monotheïstische God, die geen concurrentie duldt, is ook een onderdeel van Ram. Bij Ram hoort strijd: vader-zoon- en broederstrijd.
Het eerste verhaal dat volgt op de val uit het paradijs is de broederstrijd tussen Cain en Abel. Het Ramtijdperk wordt dan ook letterlijk gekenmerkt door strijd.
We zien dan ook in 2000 tot 1500 voor Christus een krijgersvolk Ariërs genoemd vanuit de Kaukasus [3] zowel Europa als Azië binnenvallen. Ze zijn gewelddadig en hebben paarden en wagens, waardoor de tot dan toe redelijk vredelievende volken ook krijgslustig worden.
De positieve kant is dat de landbewerking beter gaat door het gebruik van ploegen en ander materieel. Ontginnen van het land hoort bij het teken Ram, dat als eerste teken van de dierenriem te maken heeft met de “stoot”, “de penetratie”.
De tot dan toe meer diffuse samenlevingen worden meer begrensd en moeten verdedigd worden door legers. Er ontstaan kleine koninkrijken, welke zich zelfs ontwikkelen tot imperiums, zoals het Persische, het Romeinse rijk en het Chinese Qin-dynastierijk. In alle werelddelen ontstaan grote rijken die zich willen uitbreiden. De veroveringslust van bijvoorbeeld Alexander de Grote staat symbool voor de drang naar overheersing. Eigenschappen van Ram.
Het monotheïsme bestaat niet in alle werelddelen. Het is met name bij de Islam en het Joden- en Christendom dat er één God gepredikt wordt. Toch hoort “het heersen van de Goden” bij dit hiërarchische tijdperk. Het heersen van een koning of een keizer die het hoofd van een hiërarchie vertegenwoordigt, is een uiting van het Ramtijdperk, wat zich ook doorzet in het Vissentijdperk, maar op kleinere schaal.
Het symbool van de Ram zien we in het jodendom terug in het slachten van een ram, en nu komen we toe aan het Tijdperk van de Vissen dat zich zo duidelijk symbolisch uitdrukt in het Christendom.
Het Vissentijdperk
Het nieuwe testament luidt bij het Christendom het Vissentijdperk in. Hierin wordt Christus gezien als het “lam” dat geslacht wordt. Deze staat symbool voor de energie van het Ramtijdperk in de vorm van een jonge ram, die getransformeerd moet worden tot een nieuwe energie van een nieuw tijdperk: het teken van de Vissen. We zien hoe het Ramtijdperk zo overgaat in het Vissentijdperk. De hele discussie van Pilatus dat Jezus “koning van de joden” genoemd wordt, gaat over de overgang van Ram naar Vissen. Jezus beantwoordt de vraag met “Uw woorden, niet die van mij”, daarmee bedoelend dat het begrip koning een heel andere betekenis gaat krijgen; niet die van uiterlijke kracht, maar van innerlijke kracht.
In het Christendom zijn heel veel verwijzingen naar de Vis. Het symbool voor het Christendom is de Ichthus; de Vis. De discipelen waren vissers, er wordt ook verwezen naar het vangen van vissen als symbolisch voor het Christelijk maken van mensen. In Ram zagen we dat het individu een rol speelde in de vorm van de heerser. Hier moet het individu ondergeschikt worden aan de school vissen. Dit betekent dat het collectief met hetzelfde ideaal een grote rol gaat spelen. Daarom ontwikkelen zich in dit tijdperk vele religieuze stromingen over de hele wereld. We zien hier dus dezelfde symbiotische tendens terug als in het tijdperk van de Stier [4] , maar nu meer op spiritueel, idealistisch niveau.
Spiritualiteit
Het Christendom en de Islam zijn de grote godsdiensten die we in het westen kennen, maar ook in ander werelddelen ontwikkelden zich in die tijd godsdiensten of religies, zoals het Boeddhisme en het Taoïsme, welke net als het Christendom in principe gericht zijn op innerlijke eenwording en een zich naar binnen richten.
Het teken Vissen is een water-teken en yin van aard, in tegenstelling tot het teken Ram dat juist vuur en yang is. Het water en de yin maken de Vissen tot een teken dat innerlijk beleeft en zich overgeeft aan het onzichtbare, het transcendente en het spirituele. Dit is de reden van de groei van zoveel spirituele groeperingen, kerken en godsdiensten.
Ook in Latijns-Amerika zien we de opkomst van godsdiensten, zoals bij de Inca’s en de Azteken.
Het is interessant om te zien dat het vorige tijdperk wel degelijk doorwerkt in het daarop volgende tijdperk, alsof het erop gebouwd wordt. De kruisridders zijn duidelijk strijders, maar dit keer niet om een koninkrijk te veroveren, maar om het Christendom te verspreiden. Termen als “Koninkrijk Gods” net als het slachten van het lam, of Christus als Koning van hemel en aarde, zijn uitvloeisels van het Ramtijdperk dat onbewust aan het begin van het Vissentijdperk gebruikt is om het dan opkomende tijdperk in beeld te brengen.
Afbeelding uit Aion – CW 9.2 - C.G. Jung
De Antichrist
Jung heeft in zijn latere boek “Aion” uitgebreid geschreven over het tijdperk van de Vissen. Hij stelt dat naarmate de precessie van de Equinox [5] zich door het Vissen-teken heen beweegt, hij in de middeleeuwen uitkomt bij de tweede Vis (zie afbeelding). Deze noemt hij de antithese van Christus; de Antichrist. De Antichrist wordt ook al in de bijbel aangegeven als “het beest” dat aan het einde der tijden de wereld ten onder doet gaan. Wie of wat is deze antichrist?
De antichrist kunnen we zien, zegt Jung, als het rationele lineaire denken dat, als een tegenhanger van het mystiek beleven in de tweede helft van het vorige Millennium, haar intrede deed.
Jung zegt [6] dat het om een dubbele geest gaat en dat het Antichrist-deel gezien kan worden als het intellectualisme dat de alchemie, de voorloper van de huidige wetenschap, leven inblaast. Vervolgens zien we de Renaissance, en later de reformatie, de opkomst van het protestantisme, waarin af wordt gerekend met de mystieke spiritualiteit.
Het hoogtepunt vindt plaats ten tijde van Descartes die in 1644 zei: ”Ik denk dus ik ben” en daarmee werd het denken boven alles verheven. Dit maakte dat er een materialistische denkwijze ontstond, waarin alles wat subjectief ervaren werd als niet ter zake doende werd beschouwd. Zo ontstond er een splitsing en is onze huidige wetenschap ontstaan. Alchemie werd scheikunde, astrologie werd astronomie, kruidengeneeskunde werd farmacologie et cetera.
Deze dubbele geest (Christus en de Antichrist) heeft er ook voor gezorgd dat wij als individu gespleten zijn. Jung stelde dat de mens ontworteld is van zijn oorsprong. Onze binding met de natuur, en vooral met onze eigen innerlijke natuur, is verbroken en we zijn een gespleten wezen geworden. Deze moeten volgens Jung in onze tijd weer verenigd worden.
De vier paarden uit de Apocalyps, symbool voor de woeste krachten van het nieuwe tijdperk
Eindtijden
Ieder tijdperk heeft een eindtijd, een moment dat de geldende energieën niet meer werken. Daardoor ontstaat er veel chaos en polarisatie. In de Apocalyps wordt de eindtijd vooraf gegaan door het beest de Antichrist, waarvan we nu weten dat het gaat om het doorgeslagen intellectualisme van onze samenleving.
Het ten onder gaan van een tijdperk heeft te maken met het tegenovergestelde teken van Zodiac. Deze is verantwoordelijk voor deze tegengestelde beweging.
Bij Stier is dat Schorpioen. Opvallend is dat de bewustwording in het verhaal van Adam en Eva ingezet wordt door de slang. De slang is een ander symbool voor het teken Schorpioen. Het gaat over dood, transformatie en verdieping, tegenover de gemoedelijke, wat luie, aardse energie van de Stier. De doodscultus van de Egyptenaren zouden we kunnen zien als de energie van de Schorpioen. Het feit dat zulke solide bouwwerken (Stier) als graf (Schorpioen) dienden, laat zien dat beide energieën in dit tijdperk een rol speelden, maar het tegenovergestelde teken is meestal als een schaduw-stroming op de achtergrond aanwezig. Ook is zij verantwoordelijk voor het overgaan naar een ander tijdperk.
Weegschaal staat tegenover Ram. In het Ramtijdperk speelde rechtvaardigheid en het regelen van de samenleving een grote rol. Het ontstaan van een Polis (sociale stadstructuur) van de Grieken evenals hun systematische denken, zijn het gevolg van de sociaal gerichte Weegschaal-energie. In Egypte zien we de Godin Maat, die een weegschaal gebruikt om de ziel na de dood te wegen.
Het verhaal van de Griekse Trojaanse oorlog is gebaseerd op de keuze (Weegschaal) die Paris moet maken tussen drie Godinnen en hij kiest Aphrodite, waardoor hij de mooiste vrouw van de wereld kreeg, Helena. Een oorlog over schoonheid is een mooie symboliek voor de strijd tussen Ram en Weegschaal (beheerst door Venus).
Het is echter de destructieve kant van Weegschaal, haar decadentie, het baden in weelde, een teveel aan schoonheid (Venus) die de oorzaak is geweest van de ondergang van de verschillende rijken die in die tijd bestonden.
Het teken Maagd in het Vissentijdperk
Het teken Maagd ligt tegenover Vissen. We zien de energie ten eerste terug in het ontstaan van het kloosterleven, waarin zuiverheid en reinheid (eigenschappen van Maagd) een grote rol speelden. De Maagd zien we letterlijk terug in de Maria-vereringen in zowel het westen als in Latijns-Amerika (Guadaloupe). We zien dat het teken Maagd zich ook manifesteerde als archetype in het Vissentijdperk.
Kijken we naar de twee archetypen Vissen en Maagd, dan zien we dat beide van elkaar afhankelijk zijn. Christus die de geest voorstelt, die geboren is uit de onbevlekte maagd, staat symbool voor de geest die zich vervolmaakt in de materie. Het is het christusbewustzijn dat zich in de materie oftewel in onze persoonlijkheid bevindt. Door onszelf “rein” te houden [7]; kunnen we de Christus in ons manifesteren. De alchemie is ook op deze twee kanten gebaseerd. Zij wilden immers de geest uit de materie bevrijden.
Naast dat het teken Maagd voor materie staat, staat ze ook voor het rationele denken, tegenover het beeldende denken van de Vissen. Hier zien we de opkomst van de Antichrist; het op de materie gerichte denken. Het Maagdteken staat namelijk voor het onderzoekende wetenschappelijke denken dat objectief zonder vooroordeel de materie bekijkt en indeelt. Hierbij blijft het subjectieve deel erbuiten.
Polarisatie
Dit conflict tussen denken en voelen speelt een belangrijke rol in de huidige tijd en is volgens Jung de oorzaak van de gespletenheid van de mens. Jung zag de wereldoorlogen als een gevolg van deze splitsing, maar ik denk dat wat er nu op collectief en individueel niveau plaatsvindt in de wereld, het gevolg van deze splitsing is.
Op collectief niveau zien we de oorlogen die nu spelen, maar op individueel niveau zien we de uitwassen van individuen die plotseling om zich heen schieten of op menigte mensen inrijden en andere doorbraken. Hier spelen onbewuste niet geleefde delen een rol die het rationele bewustzijn op een destructieve manier overnemen.
Het is bekend dat in een tijd waarin de tijdperken in elkaar overgaan, altijd chaos en polarisatie ontstaat.
Er ontstaan twee groepen: een groep die op het oude tijdperk en één die op het nieuwe tijdperk van de Waterman reageert. Een groep die behoudend is en één die vernieuwing wil. Toch zijn beide belangrijk. Te snelle verandering is niet goed. Dit maakt dat in zo’n tijd waarin we nu zitten er sprake is van een fifty-fifty status, waardoor er een patstelling ontstaat. Alles komt dan tot stilstand waardoor er een gespannen evenwicht heerst met als gevolg grote chaos. Deze spanning is nodig voor groei die daarna komt.
Het laatste oordeel van Memling
Het laatste oordeel
Dit is waar het in de Apocalyps over gaat. De zogenaamde “scheiding van de bokken en de schapen” bij “het laatste oordeel” gaat over deze twee groeperingen.
We moeten wel bedenken dat het hier over een periode van een paar honderd jaar gaat, maar ik vond het wel leuk dat er in de coronatijd een onderscheid werd gemaakt tussen “wappies en de schapen”.
De uitspraak uit de Apocalyps gaat volgens mij over de twee groepen die momenteel ontstaan, je kan zeggen de schapen die meegaan op de energie van de Vissen, en de bokken die hun kont tegen de krib keren en de energie van de nieuwe tijd volgen. De kerk zag de bok altijd als slecht en negatief, net als ze de duivel bokken-hoorns gaven, maar we kunnen de bok ook zien als de tegengestelde kant van het goedmoedige schaap wat slaafs doet wat het zegt. Een mooi symbool voor het Vissen-tijdperk waarin “je je andere wang moet toekeren”. Dat ze gescheiden worden, houdt ook in dat het duidelijk wordt waar iedereen staat. Volg je het pad van de Vissen of reageer je al op de energie van de Waterman, in hoeverre wil je alles bij het oude houden en in hoeverre wil je vernieuwing.
We kunnen ons nu gaan afvragen wat deze vernieuwing is, wat biedt de nieuwe Age van Aquarius ons? Dat gaan we in het volgende deel onderzoeken.
Noten:
[1]. Respectievelijk vrouwelijke en mannelijke samenleving.
[2]. De wortel van het woord “Mens” heeft ook te maken met de eigenschap van
redeneren, denken, begrijpen.
[3] Een bergketen tussen de Zwarte zee en de Kaspische zee, welke Europa en
Azië verbindt.
[4] Stier en Vissen zijn allebei yin-tekens i.t.t. Ram en Waterman die yang zijn.
[5] Zie vorige blog.
[6] C.G. Jung – Aion (CW 9.2)– Hoofdstuk 06. Het teken van de Vissen.
[7] anders gezegd zoveel mogelijk te ontdoen van onze schaduwstukken kunnen
we de Christus (het Zelf) in ons manifesteren.
